اسرار موفقیت در تحصیل

اصولاً شکل گیری هر انگیزه ای برای حرکت و پیروزی، ناشی از احساس کمبود و خلاء است. انسان تا احساس گرسنگی نکند به سوی غذا نمیرود و تا  احساس فقر نکند، به سوی غنا گام برنمیدارد. اثبات این موضوع  آسان است. ما برای حرکت به سوی مقصد، احتیاج به انگیزه داریم و برای طی کردن کامل مسیر نیز این انگیزه باید  لحظه به لحظه، تجربه و تقویت شود. تا وقتی که انسان در خود احساس خلاء و کمبود نکند، انگیزه ای برای حرکت ایجاد نمیشود. پس از شروع به حرکت نیز دوام و استمرار آن، به بقای این احساس منوط است. لذا هر لحظه انسان متوجه شود که کمبود، برطرف شده است و یا تصور کند، بدیهی است که از حرکت باز میماند.

تحصیل علم و دانش و کسب مدارج عالی نیز به همین ترتیب است. انسان تا زمانی که احساس خلاء علمی نکند، به سوی کسب دانش گام برنمیدارد و برای استمرار این حرکت نیز باید «فقدان علم» را همواره مدنظر داشته باشد. بی شک از بین رفتن این احساس، انگیزه جوینده علم را کمتر میکند و او را از حرکت باز میدارد.

با طرح این مقدمه، اینک به عوامل موفقیت در کنکور با نگاه روان شناسانه می پردازیم.

1- هدف خود را تعیین کنید.

نخستین گام در دستیابی یک مقصود، هدف گذاری دقیق و کامل است زیرا پس از اینکه انسان کمبود و خلاء را در خود احساس میکند، برای رفع آن تلاش میکند. اما تنها این کافی نیست، بلکه او نیازمند دورنمایی است که تا انتها او را در یک مسیر به حرکت وا دارد و از برخورد او به اطراف جلوگیری کند. در تعیین هدف، نکات زیر را به خاطر بسپارید.

- هدفتان را متعالی و ارزشمند انتخاب کنید. بدون شک اهداف بیارزش در حفظ انگیزه بی تأثیر هستند.

- هدف باید واضح و مشخص باشد و داوطلب کاملاً به آن آگاهی و اعتقاد داشته باشد. بسیاری از داوطلبان کنکور از اهداف واقعی خود بی خبرند و وقتی که از آنها میپرسم، هدفتان از مطالعه و تحمل سختیهای شرکت در کنکور چیست؟ از علاقه، استعداد، درآمد و امثال اینها صحبت میکنند. اما پس از چند لحظه اعتراف میکنند که علاقه ای به رشته موردنظر خود ندارند یا برای کسب درآمد، نیازی به تحصیل احساس نمیکنند و استعدادی هم در میان نیست. مشخص نبودن هدف، یکی از مهمترین عوامل عدم موفقیت داوطلبان است.

- هدف باید واحد باشد. درنظر داشتن چند هدف، آن هم اهدافی که همسو نیستند، موجب تحصیل تکالیف بیش از حد بر داوطلب میشود.

2- برنامه ریزی و مشاوره صحیح

برنامه ریزی و مشاوره صحیح و اصولی، پس از تعیین هدف و شروع به حرکت، نخستین نیازی که احساس میشود یک برنامه، جامع و کامل است. در این مرحله، داوطلب از خود میپرسد: حال که باید برای تحقق یک هدف حرکت کنم، راه درست کدام است؟ راه درست برای نیل به مقصود، همان برنامه ریزی صحیح و اصولی است. رسالت یک برنامه خوب آن است که ما را با صرف کمترین انرژی و زمان، به تمام اهداف تعیین شده برساند. برنامه ریزی صحیح و اصولی برای داوطلبان کنکور باید شرایط زیر را در بر داشته باشد:

- تجزیه زمان باقیمانده به واحدهای کوتاه مدت.  

به این صورت که تا روز آزمون، صد روز باقی است. این صد روز، به دوره هایی کوتاه مدت همچون دوره های هفت تا ده روزه تقسیم شوند و تکلیف داوطلب در هر دوره، باید مشخص باشد. این تقسیم بندی موجب میشود داوطلب، گذران دوره های زمانی را یکی پس از دیگری احساس کند و بتواند تا حدی برنامه آینده خود را پیش بینی کند و در پایان هر دوره، خود را بیازماید تا از میزان پیشرفت خود مطلع شود.

- برنامه ریزی مبتنی بر تجربه.  

بدون تردید برای رسیدن به یک هدف، بهترین و مطمئن ترین راه، حرکت در مسیری است که از آزمون و  خطا، سر سلامت درآورده باشد و به قولی، امتحان خود را پس داده باشد. تجربه برنامه های غیراصولی و نیازموده و همچنین برنامه هایی که از جانب افراد غیرمتخصص و غیر کارآزموده طرح ریزی شده است، به داوطلبان کنکور که فرصت کوتاه و جبران نشدنی دارند، به هیچ عنوان توصیه نمیشود.

3- مطالعه صحیح و علمی

یکی از کلید واژه های اساسی در موفقیت تحصیلی و به خصوص موفقیت در کنکور، آشنایی داوطلب با تکنیک و اصول مطالعه است. امروزه بر کسی پوشیده نیست که مطالعه برای کنکور، یک مقوله پیچیده، علمی و آموزشی است. با افزایش رقابت در کنکور و علمی و تخصصی شدن سؤالات، تنها افرادی میتوانند در این مبارزه نفسگیر پیروز شوند که با تکنیکها و روشهای مطالعه آشنا باشند. روش صحیح مطالعه، روشی است که صرف کمترین زمان و انرژی، از سویی باعث تسلط بر مطالب کتب درسی شود و از سویی دیگر ثبات معلومات را در ذهن او تضمین کند.

4- به بهداشت روان اهمیت دهید

بهداشت و آرامش روان، بستری مناسب جهت نیل به هدف است. علت شکست بسیاری از داوطلبان مستعد و کوشا درکنکور، عدم تأمین آرامش و سلامت روان است. آفتهای بهداشت روان از این قرار هستند:

- افسردگی: افسردگی از نوعی غم و اندوه و کاهش غیرطبیعی سطح شادمانی در انسان نشأت میگیرد. افسردگی موجب میشود تا داوطلب انرژی لازم را برای دنبال کردن برنامه تحصیلی خود نداشته باشد و در میانه راه مرور متوقف شود. رابطه بین افسردگی و شکست در کنکور، ثابت شده است.

- استرس: استرسهای روانی اگر بی قاعده و بیش از حد معمول باشد، آرامش روانی را به مخاطره انداخته و او را از پیشرفت تحصیلی بازمیدارد. برای کاهش استرس میتوانید با یک روانشناس صحبت کنید.

 دکتر حسین ابراهیمی مقدم / روانشناس و مدرس دانشگاه تهران، عضو برجسته انجمن روانشناسی ایران